Một tay thoăn thoắt bê tô phở, một tay xếp đĩa rau sống tươi non cho khách, bà Thảo (TP. Hạ Long) tươi cười cho biết: "10 năm trước anh chị không ngồi vỉa hè mà ăn phở như này được đâu. Vài phút xe than lại chạy qua, bát nước dùng ngoảnh đi ngoảnh lại là váng lớp bụi".

Quả thực Hạ Long với người dân bản địa bây giờ đúng là thiên đường. Biển sạch, bãi cát sạch, đến cái lá ven đường cũng sạch. Xưa, không chỉ có khu vực Hạ Long, dọc đường từ Chí Linh - Sao Đỏ đến cửa ngõ Quảng Ninh, đi qua Mạo Khê, Uông Bí, rồi về đến Quang Hanh, Cẩm Phả, đón chào người khách vãng lai chỉ là con đường tỉnh lộ lỗ chỗ ổ gà phủ bụi mịt mùng, xe ben xe gấu vừa chạy vừa rắc mạt than từ đường to đến ngõ hẻm. Mỗi năm, Quảng Ninh khai thác đến trên 40 triệu tấn than, bên cạnh đó là trên 1,4 triệu m3 vật liệu xây dựng, trên 6,5 triệu tấn đá vôi xi măng... Quảng Ninh - Ngôi nhà của di sản Vịnh Hạ Long được cả thế giới ngưỡng vọng là thế mà trông lúc nào cũng "lam lũ" trong bụi và bùn than. Người văn hoa gọi than là vàng đen, chỉ có người dân nơi đây làm việc trong ở mỏ, ăn ngủ với bụi than, chống chọi với những căn bệnh quái ác vì bụi than là thấm thía nỗi khổ mưu sinh.

Việc chuyển hướng phát triển kinh tế từ "nâu" sang "xanh" khi đó đã trở thành giải pháp cấp bách đối với chính quyền địa phương. Nhìn lại thời điểm trước khi chuyển sang kinh tế xanh, ngành than chiếm đến 70% tổng thu ngân sách của tỉnh, chỉ 20% ngân sách đến từ sản xuất kinh doanh và 10% từ đất. Than đã là máu thịt, là nguồn sống, khai thác than là nghề truyền thống của biết bao thế hệ người dân Quảng Ninh, nên nếu không có tư duy đột phá và mạnh mẽ, kiên quyết làm thì Quảng Ninh chẳng thể "xanh" như bây giờ.

Cú chuyển mình từ "nâu" sang "xanh" của Quảng Ninh chính thức bắt đầu từ năm 2011, khi "Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh thời kỳ 2011-2020 và tầm nhìn đến năm 2050" được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Chuyển đổi phương thức phát triển giảm dần khai khoáng, hướng mũi nhọn sang lĩnh vực du lịch, dịch vụ, đẩy mạnh thu hút đầu tư lĩnh vực công nghiệp xanh, công nghiệp sạch, công nghiệp chế biến, chế tạo… Một loạt các dự án du lịch được đầu tư, một loạt công trình hạ tầng được xây mới, các khu kinh tế được hình thành…, tất cả đã khiến bức tranh đô thị Quảng Ninh "thay da đổi thịt".

Nhìn lại cả chặng đường sau đó mới thấy tốc độ tăng trưởng kinh tế của Quảng Ninh luôn duy trì ở mức cao so với bình quân chung của cả nước. Giai đoạn 2015-2020, tốc độ tăng trưởng kinh tế đạt 10,7%, góp vào ngân sách nhà nước 212.492 tỷ đồng. Trong 5 năm liên tiếp, Quảng Ninh luôn giữ vị trí quán quân trong bảng xếp hạng năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI). Không quá khi nói rằng từ một vùng than, Quảng Ninh đã "rũ bùn", theo cái cách mà Bilbao đã làm rất thành công, để sớm cán đích vùng xanh.

Sau gần 10 năm chuyển đổi lấy du lịch làm ngành kinh tế mũi nhọn, Quảng Ninh đã có một diện mạo hoàn toàn mới, trở thành điểm đến trải nghiệm suốt bốn mùa. Năm 2015 được xem là dấu ấn đầu tiên của ngành du lịch vùng mỏ khi bãi tắm dài 2 km được Sun Group cải tạo và đầu tư ở trung tâm Bãi Cháy, tạo nên một bãi biển đúng nghĩa cho người dân Hạ Long và du khách. Tiếp sau đó, một loạt các dự án vui chơi giải trí và nghỉ dưỡng sang trọng liên tục được đầu tư như tổ hợp vui chơi giải trí tầm cỡ Sun World Ha Long, khu nghỉ dưỡng 5 sao Premier Village Ha Long, khu tắm khoáng nóng chuẩn phong cách Nhật Yoko Onsen Quang Hanh, sân golf đẳng cấp, dịch vụ bay trực thăng ngắm Vịnh…

Liên tục trong nhiều năm, Quảng Ninh trở thành tâm điểm của du lịch miền Bắc. Năm 2019, Quảng Ninh đón 14 triệu lượt du khách, trong đó khách quốc tế đạt 5,7 triệu lượt; doanh thu từ khách du lịch đạt gần 29.487 tỷ đồng. Chỉ tính riêng 6 tháng đầu năm 2022, "đất mỏ" đã đón 5 triệu lượt khách, tăng 107% so với kịch bản tăng trưởng.

TS. Võ Trí Thành - Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh, nhận định: "Đường lối phát triển kinh tế xanh của Quảng Ninh đang được thực hiện quyết liệt và đã đạt được nhiều thành công qua hệ thống hạ tầng giao thông đồng bộ và ngành du lịch được đầu tư bài bản. Trong khoảng 5 năm trở lại đây, một loạt các công trình lớn xuất hiện, chủ yếu do các tập đoàn kinh tế tư nhân đầu tư đã làm thay đổi diện mạo Quảng Ninh như Cảng hàng không Vân Đồn, Cảng tàu khách quốc tế Hạ Long và mới nhất là Cao tốc Vân Đồn - Móng Cái. Đây là công trình giao thông trọng điểm, có ý nghĩa động lực, quan trọng đối với tỉnh Quảng Ninh, quốc gia và khu vực; tạo điều kiện thu hút các nguồn lực đầu tư cho phát triển kinh tế - xã hội".

Theo thống kê, sau khi cảng hàng không quốc tế Vân Đồn - Sân bay khu vực hàng đầu thế giới được khánh thành vào năm 2018, lần đầu tiên du lịch Quảng Ninh đón khách quốc tế trực tiếp từ đường bay thẳng kết nối Incheon (Hàn Quốc), Thâm Quyến (Trung Quốc), Trường Sa (Trung Quốc), và tới đây là Nhật Bản. Chỉ sau một năm đi vào hoạt động, sân bay Vân Đồn đã đón 258.000 lượt khách. Sau khi mở cửa hậu Covid, trong 8 tháng đầu năm nay, sân bay cũng đón 109.387 lượt khách, trong đó có hơn 2.500 khách quốc tế. Trong khi đó, qua Cảng tàu khách Quốc tế Hạ Long, hơn 32.000 lượt khách quốc tế từ đầu năm 2022 đến nay đã cập bến Hạ Long, nhiều nhất là dòng khách hạng sang đến từ Hàn Quốc, Mỹ, Pháp…

Mới đây nhất, cao tốc Vân Đồn - Móng Cái mà tỉnh chung tay cùng Sun Group kiến tạo đã hoàn thiện cú hat-trick cho hệ thống hạ tầng không - thuỷ - bộ tại Quảng Ninh. Tuyến cao tốc này đã đưa Quảng Ninh trở thành tỉnh có chiều dài km cao tốc lớn nhất cả nước và mang lại hiệu ứng đặc biệt cho du lịch vùng địa đầu Tổ quốc. Ước tính chỉ trong 4 ngày nghỉ lễ Quốc Khánh, Móng Cái đã đón lượng khách kỷ lục hơn 150.000 lượt, chiếm hơn 60% trong tổng số 250.000 lượt du khách đến Quảng Ninh. Sau hơn 2 tuần thông xe, du lịch Móng Cái vẫn không có dấu hiệu hạ nhiệt khi mỗi ngày có đến 5.000 lượt xe qua lại trên cao tốc, trung bình trong ngày cuối tuần con số đó lên đến 7.000 lượt xe. "Có thể khẳng định, với những gì đã làm được, Quảng Ninh xứng đáng là một hình mẫu phát triển kinh tế du lịch nhờ đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng" - TS. Võ Trí Thành nhấn mạnh.

Theo số liệu thống kê, trung bình cứ 1 đồng ngân sách bỏ ra thì Quảng Ninh huy động được 8 - 9 đồng vốn ngoài ngân sách tham gia đầu tư. Trong gần 10 năm qua, Quảng Ninh đã huy động được gần 60.000 tỷ đồng để triển khai các dự án theo hình thức đối tác công - tư (PPP). Trong đó, nhà nước tham gia chiếm 10% chủ yếu tập trung cho công tác giải phóng mặt bằng. Có thể nói, phương thức huy động, kết nối nguồn lực "lấy đầu tư công dẫn dắt đầu tư tư" để đẩy nhanh tiến độ các công trình, dự án động lực, có tính lan tỏa cao đã giúp Quảng Ninh huy động được nguồn lực lớn từ các thành phần kinh tế.

Sự thành công của hình thức đối tác công tư PPP tại Quảng Ninh thể hiện rất rõ tại các đại dự án hạ tầng có sự chung tay của tập đoàn Sun Group như Sân bay quốc tế Vân Đồn, Cảng tàu khách Quốc tế Hạ Long, hay mới đây nhất là cao tốc Vân Đồn - Móng Cái. Với cao tốc mới này, tuyến Tiên Yên - Móng Cái dài gần 64km được lựa chọn đầu tư theo hình thức PPP do Tập đoàn Sun Group thực hiện có tổng mức đầu tư lên đến 8.623,094 tỷ đồng, ngân sách tỉnh Quảng Ninh tham gia xây dựng công trình phụ trợ là 490,251 tỷ đồng. Việc hợp tác công tư đã giải quyết bài toán khó về vốn cho tỉnh, đồng thời giúp Quảng Ninh sớm tăng tốc trên chặng đường cán đích kinh tế xanh.

Theo TS. Võ Trí Thành, định hướng phát triển đầu tư công dẫn dắt đầu tư tư tại Quảng Ninh là một mô hình thành công mà các tỉnh khác có thể thực hiện, bản thân chính quyền các tỉnh cũng cần có sự quyết tâm để thay đổi và phát triển theo mô hình đó. "Khi chúng ta đã có những mô hình thành công với tư duy khác biệt thì nguồn lực và động lực phát triển hoàn toàn có thể khơi dậy được nếu như có sự lựa chọn và hành động đúng đắn"- ông nhấn mạnh

Đổi mới mô hình tăng trưởng, cải cách hành chính và thúc đẩy kinh tế tư nhân phát triển đã trở thành một công thức hữu hiệu đưa Quảng Ninh phát triển mạnh mẽ như ngày hôm nay. Theo TS. Lê Xuân Nghĩa: "Với sự tham gia vào các tập đoàn kinh tế tư nhân lớn từ bên ngoài như Sun Group, Vingroup, Geleximco… Quảng Ninh đã trở thành nơi hội tụ nguồn lực phát triển, trở thành hình mẫu trong việc khai thác và phát huy tối đa năng lực, kinh nghiệm và trách nhiệm của doanh nghiệp tư nhân. Chính các nhà đầu tư chiến lược của tỉnh như Sun Group, với những dự án táo bạo, đã góp phần thay đổi diện mạo du lịch và hạ tầng Quảng Ninh một cách mạnh mẽ".