Ngành Chocolate Thụy Sĩ thiếu nguồn cung

Ghana là quốc gia sản xuất hạt cacao lớn thứ 2 trên thế giới và với việc đất nông nghiệp tại đây đang bị tàn phá bởi hoạt động khai thác vàng trái phép, các nhà sản xuất chocolate tại Thụy Sĩ lo lắng họ sẽ không còn đủ nguyên liệu.

Ô nhiễm

Con đường dẫn đến nhà ông Yakubu Ousmane tại Kunsu-Ghana vốn từng ngập tràn với những cánh đồng trồng cacao, dầu cọ và cam. Thế nhưng trong 4 năm qua, khu vực này đã bị tàn phá nặng nề bởi khai thác vàng.

Miền đất nông nghiệp trù phú giờ đây chỉ còn là những bãi đất với chằng chịt hố đào, nhiễm thủy ngân nặng và khó có thể phục hồi để trồng trọt.

Ông Ousmane, một người nông dân ngoài 60 tuổi nhớ lại thời kỳ vàng son của ngành trồng cacao. Thế rồi kể từ năm 2018, nạn khai thác vàng trái phép tràn về khiến ô nhiễm nguồn đất và nước, qua đó làm hàng loạt cánh đồng chết mòn.

"Hạt giống chúng tôi gieo bị chết, quả trên cây cũng hỏng. Việc khai thác vàng trái phép đang tàn phá đất đai cũng như khiến cuộc sống của người dân trở nên khó khăn hơn", ông Ousmane ngao ngán.

Câu chuyện của Ousmane đang khiến những nhà làm chocolate từ Thụy Sĩ lo lắng bởi hơn một nửa nguyên liệu của họ nhập khẩu từ Ghana và nguồn cung ổn định suốt 10 năm qua này đang có dấu hiệu bất ổn.

Theo Swiss Info, diện tích đất trồng cacao của Ghana đã giảm 21% kể từ mức đỉnh năm 2017. Ngoài yếu tố khai thác vàng trái phép làm ô nhiễm môi trường thì tình trạng hạn hán, dịch bệnh cũng góp phần ảnh hưởng đến ngành trồng trọt này.

Cơn bão vàng

Tại Kunsu, những mỏ khai thác vàng được trang bị đầy đủ để truy tìm kim loại quý này. Họ có ông chủ mang quốc tịch nước ngoài, đã "đàm phán" xong với nhà chức trách địa phương, hàng đàn thanh niên trai tráng với máy dò kim loại và những dàn máy xúc tấp nập trên các bãi đất đào vàng.

Những mỏ vàng này đã hủy hoại các nông trại khi chủ khai thác trả nhiều tiền hơn so với lợi nhuận từ trồng trọt. Truyền thông địa phương cho biết bình quân các mỏ sẽ thanh toán 6.000-40.000 GH, tương đương 640-1.064 USD trên mỗi Acre (0,4ha) đất nông nghiệp để làm nơi khai thác. Con số này sẽ biến động tùy vào giá trị cây nông nghiệp trồng trên đó cũng như khả năng có vàng hay không.

Mức chi trả này cũng cao gấp 10-50 lần so với lợi nhuận trồng cây cacao trên mỗi Acre. Số liệu của Viện nghiên cứu cây giống tại Kumasi cho thấy bình quân mỗi người nông dân thu được 548-837 GH lợi nhuận trên mỗi Acre thông qua trồng cacao.

Ngoài ra, ngành khai thác vàng trái phép cũng khiến nhiều người dân nơi đây thu lời nhiều hơn là kinh doanh nên họ càng đổ về các mỏ khai thác mà chẳng quan tâm đến môi trường hay nông nghiệp. Ví dụ những người phụ nữ thông thường tại Ghana có thể tham gia đãi vàng vụn để kiếm thêm.

"Nếu tôi nói rằng những mỏ khai thác này không giúp gì cho bản thân thì là đang nói dối", cô Hawa Yakubu, mẹ của 5 đứa trẻ cho biết mình đã làm nghề đãi vàng vụn tại Kunsu được 5 năm và có thu nhập khả quan hơn nhiều so với nghề kinh doanh tạp hóa trước đây.

Bình quân cô Yabuku có thể kiếm được hơn 1 USD mỗi ngày nhờ đãi vàng vụn, con số mà một người nông dân Ghana thường phải mất cả tháng trồng trọt mới có được.

Vàng đại chiến Cacao

Vào tháng 4/2022, khảo sát diện rộng của Hội đồng cacao Ghana (COCOBOD) cho thấy 19.000 ha đất trồng cacao đã bị mua lại hoặc hủy hoại bởi những mỏ vàng trong giai đoạn 2019-2020.

Tuy nhiên nghiên cứu của trường đại học Cranfield bằng hình ảnh vệ tinh cho thấy ít nhất 43.879 ha đất trồng cacao kể từ năm 2015 đã bị các mỏ vàng chiếm đoạt.

Báo cáo của Trung tâm phát triển quốc tế (IGC) cho thấy cái giá mà Ghana phải trả sẽ rất lớn. Nền kinh tế này sẽ phải tốn khoảng 250 triệu USD để có thể dọn sạch ô nhiễm ở các mỏ khai thác vàng miền tây nói riêng.

Điều trớ trêu là chính những doanh nghiệp sản xuất chocolate của Thụy Sĩ lại là đối tượng sốt ruột đầu tiên khi họ đang cố gắng điều chỉnh chính sách để thuyết phục người dân Ghana quay lại trồng cacao.

Cách đây 4 năm, tập đoàn Nestle của Thụy Sĩ đã trả cao hơn giá thị trường 14% cho những người nông dân trồng cacao ở Ghana. Đi kèm với đó là các chương trình đào tạo để nâng cao chất lượng sản phẩm. Phía Nestle cho biết chương trình này đã giúp hơn 18.000 nông dân Ghana được lợi.

Ngoài Nestle, nhiều hãng chocolate Thụy Sĩ khác cũng triển khai. Hãng Barry Callebaut cho biết đã giúp 17.000 nông dân Ghana được lợi từ chương trình hỗ trợ trồng cacao, trong khi hãng Lindt&Sprungli cho biết 69.000 nông dân đã hưởng lợi năm ngoái.

Tổng cộng, các hãng chocolate Thụy Sĩ đã đầu tư cho 7% nông dân trồng cacao của Ghana để đảm bảo ổn định nguồn cung. Thế nhưng ngay cả như vậy thì cũng không ngăn được sức hút từ các mỏ khai thác vàng.

Phóng viên của Swiss Info đã đến Kunsu và chứng kiến hàng loạt mỏ khai thác lấn dần những đồn điền trồng cacao, trong khi những nông trại còn lại thì lo lắng vì chất lượng quả bị ảnh hưởng do ô nhiễm thủy ngân.

"Chúng tôi có thể khẳng định rằng những mỏ khai thác vàng trái phép đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến cộng đồng trồng cacao ở Ghana", người phát ngôn của Barry Callebaut nói với Swiss Info.

*Nguồn: Swiss Info

Băng Băng